Φωτ.: Άποψη της ανατολικής όψης και της κόγχης του Ιερού Βήματος, μετά τις πρόσφατες εργασίες στερέωσης-αποκατάστασης-αρμολόγησης της ανατολικής τοιχοποιίας του ναού, από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Περιφέρειας Θεσσαλονίκης του ΥΠ.ΠΟ.Α.
Οι από δεκαετίες και κατά καιρούς «ανακαινίσεις», επεμβάσεις και εργασίες που έχουν πραγματοποιηθεί στο ναό, σε κάποιες περιπτώσεις «τραυμάτισαν» και σε άλλες ανέδειξαν το μοναδικό αυτό μεταβυζαντινό μνημείο του τόπου μας (σύμφωνα με εντοιχισμένη επιγραφή στη νότια πλευρά ο ναός ανακαινίστηκε το 1804 και σαφώς έχει παλαιότερη φάση). Κορυφαία εργασία αποτέλεσε η υποδειγματική αποκατάσταση της στέγης του ναού το 2010-2011, όπου και αποκαλύφθηκαν σημαντικά ξύλινα κατασκευαστικά στοιχεία, η βάση ενός εξάπλευρου τρουλίσκου στο κέντρο της σκεπής, αλλά και σπαράγματα χάρτινων εικόνων σημαντικής τέχνης του 18ου αιώνα. Επίσης, πραγματοποιήθηκαν εργασίες στις τοιχοποιίες, στα κουφώματα και στη συντήρηση του ξυλόγλυπτου τέμπλου, οι οποίες όμως παραμένουν αποσπασματικές και ανολοκλήρωτες. Η διαμόρφωση του περιβάλλοντος χώρου είναι άλλο ένα «στοίχημα» το οποίο θα πρέπει να αντιμετωπιστεί, με την αποχωμάτωση της βόρειας πλευράς της αυλής από τις κατά καιρούς μπαζώσεις, η αποκατάσταση/ανακατασκευή του λιθόκτιστου μαντρότοιχου περιμετρικά, η αποκατάσταση του κωδωνοστασίου και τέλος η συνολική ανάδειξη του μνημείου και του εντυπωσιακού διακόσμου του, που έχει μείνει στη μέση.
Επομένως, έχουμε αρκετό δρόμο ακόμη μπροστά μας για τη βελτίωση της εικόνας και του χαρακτήρα του μνημείου, την προστασία και ανάδειξη της ιστορίας, της αρχιτεκτονικής και της διακόσμησης του ναού μας.
Η Κοινότητα Όσσας, δια του Τοπικού της Συμβουλίου, έχει απευθύνει αίτημα προς την Εφορεία Αρχαιοτήτων Περιφέρειας Θεσσαλονίκης (ΕΦ.Α.ΠΕ.Θ.) του ΥΠ.ΠΟ.Α. για τη συνέχιση των εργασιών αποκατάστασης και ανάδειξης του μνημείου και σε αγαστή συνεργασία με την προϊσταμένη αρχή γίνεται μια προσπάθεια εξεύρεσης πόρων για τον σκοπό αυτό. Ευελπιστούμε να τύχει της ανταπόκρισης της Υπηρεσίας και του Υπουργείου, ώστε να αποδοθεί και πάλι στο μνημείο η θέση που του αρμόζει!
«(…) ο ναός των Παμμεγίστων Ταξιαρχών Όσσας αποτελεί ένα σημαντικό μνημείο για τον μακεδονικό χώρο. Τεκμηριώνει τις εκφάνσεις τόσο του τοπικού βίου της κοινότητας της Όσσας όσο και της πολιτισμικής ζωής του ορθοδόξου πληθυσμού, προσφέροντας εποπτεία στις εκφράσεις της τέχνης και της πνευματικής ζωής της εποχής. Η αρχιτεκτονική του τυπολογία τον εντάσσει στην ευρεία ομάδα των μεταβυζαντινών βασιλικών του 19ου αιώνα, η αξιόλογη όμως γραπτή, κοσμικής υφής κόσμησή του και η σημαντική κειμηλιακή σκευή του τον καθιστούν ένα από τα πιο ενδιαφέροντα και αυθεντικά σωζόμενα μεταβυζαντινά μνημεία της υπαίθρου χώρας της Θεσσαλονίκης, αδιαμφισβήτητα πλέον συνδεόμενο με τα καλλιτεχνικά εργαστήρια του Αγίου Όρους, της περιοχής της Θεσσαλονίκης και της Σιάτιστας.»
Απόσπασμα από το άρθρο των Αικ. Κούσουλα - Α. Μήτσας - Μ. Παρχαρίδου-Αναγνώστου, Ο Ιερός Ναός των Παμμεγίστων Ταξιαρχών στην Όσσα Λαγκαδά, ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΑ, τόμ. 42ος, Ε.Μ.Σ., Θεσσαλονίκη 2017, σ. 103-136
